ΑΓ ΣΥΜΕΩΝ - ΘΕΟΛΟΓΟΣ

Ν’. Περί θεωρίας Θεοῦ καί θείων πραγμάτων καί Ἁγίου Πνεύματος παραδόξου ἐνεργείας˙ καί περί τῶν ἰδίων τῆς Ἁγίας καί ὁμοουσίου Τριάδος˙ καί ὅτι ὁ μή φθάσας εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν οὐδέν ὠφεληθήσεται, κἄν ἐκτός γένηται τῶν τοῦ ᾅδυο κολάσεων.

Τί τό ἐν ἐμοί παρά σοῦ εἰργασμένον,

ὦ τῶν πάντων αἴτιε Θεέ καί μέδον;

Τί γάρ καί εἴπω, τί δ᾿ ἄρα ἐννοήσω;

Μέγα μέν ἐμοί τό ὁρώμενον θαῦμα,

ἄγνωστον δ᾿ ἐστί καίἀόρατον πᾶσι.

Ποῖον τοῦτο, λέξον μοι; Πιστῶς ἐξείπω˙

σκότει καί σκιᾷ, αἰσθητοῖς καί αἰσθήσει,

κτίσει ἐνύλῳ, αἵματι καί σαρκί τε

κρατοῦμαι, συμπέρφυρμαι, Σῶτερ, ὁ τάλας.

Ἐν τούτοις δ᾿ ὄντα δυστυχῶς καί ἀθλίως

ἔκπληξις συνέχει με θέλοντα φράσαι˙

βλέπω νοερῶς˙ ποῦ, τί ἤ πῶς, οὐκ οἶδα.

Τό γάρ πῶς ἀνέκφραστόν ἐστιν εἰς ἅπαν,

τό δέ ποῦ γνωστόν καί ἄγνωστον δοκεῖ μοι˙

γνωστόν μέν, ὅτι ἐν ἐμοί καθορᾶται

καί μακρόθεν δείκνυται αὐτό γε πάλιν,

ἄγνωστον δ᾿ ὅμως ὡς κἀμέ συναπάγον

ἐν τῷ μηδαμοῦ μηδαμῶς ὅλως τόπῳ

καί τῶν αἰσθητῶν λήθην μοι ἐμπαρέχον

καί τῶν ὑλικῶν πάντων καί βλεπομένων

ἔξω με γυμνόν καί σώματος ἐξάγον.

(359) Τί οὖν ἐστι τό ἐνργοῦν μοι ταῦτα,

ὅπερ καί βλέπειν εἶπον; Εἰπεῖν οὐκ ἔχω.

Ὄμως ἄκουε καί συνήσεις τό πρᾶγμα˙

ἔστιν οὖν ἀκράτητον τοῖς πᾶσι πάντῃ,

ἔστι καί ληπτόν καί μεθεκτόν ἀξίοις,

μεταδοτικόν, συνημμένον ἀλήπτως,

ἥνωμένον τε καθαροῖς ἀσυγχύτως,

ἀνακεκραμμένον τε ἀμίκτῳ μίξει

ὅλον ὅλοις γε τοῖς ἀμέμπτως βιοῦσι.

Τοῦτο ἐν ἐμοί δίκην λαμπάδος φαίνει,

μᾶλλον δέ πρῶτον εἰς οὐρανούς ὁρᾶται

καί τῶν οὐρανῶν ἀμέτρως ὑπεράνω,

ἀμυδρῶς πάνυ ἀοράτως ὁρᾶται.

Ὅτε δέ ἐγώ ἐμπόνως ἐκζητήσω

καί ἐπιμόνως αἰτήσομαι τοῦ λάμψαι,

ἤ τρανότερον ἐκεῖσε καθορᾶται

κάμέ τῶν κάτω χωρίζει καί συνάπτει

τῇ ἐκείνου λαμπρότητι ἀρρήτως,

ἤ ἐντός μου δείκνυται ἀθρόον ὅλον,

φῶς σφαιροειδές, γαληνόν τε καί θεῖον,

ἄμορφον, ἀνείδεον μορφῇ ἀμόρφῳ,

ὁρώμενόν τε καί λαλοῦν πρός με ταῦτα˙

Τίς εἰς οὐρανούς εἶναί με περιγράφεις

κἀκεῖ τε ζητεῖς καί κατοικεῖν νομίζεις;

Τί με ἐπί γῆς εἶναι ὑπολαμβάνεις

καί μετά πάντων συνεῖναι διαγγέλλεις

καί πανταχοῦ με νομοθετεῖς ὑπάρχειν;

Τό οὖν πανταχοῦ μέγεθός μοι προσάπτει,

ἀμέγεθες δέ τό παράπαν ὑπάρχω˙

ὑπερμεγέθη γνῶθι γάρ μου τήν φύσιν.

Τό δ᾿ ἐπί τῆς γῆς περιγραφήν ἐμφαίνει,

πάντως δ᾿ ἀπερίγραπτος καθάπαξ πέλω.

(360) Τό δέ λέγειν σε συνεῖναί με τοῖς πᾶσιν,

ἄγνοιαν σαυτοῦ δήλην ποιεῖς τοῖς πᾶσι˙

συνεῖναι γάρ με τοῖς ἁγίοις ἀκούεις

αὐτόν ὅλον με οὐσίᾳ ἐν αἰσθήσει,

θεωρίᾳ τε, ἀλλά καί μετουσίᾳ,

σύν τῷ Πατρί μου καί Πνεύματι τῷ Θείῳ,

καί ἐπαναπαύεσθαι σαφῶς ἐν τούτοις.

Εἰ οὖν καθ᾿ ἕνα εἴπῃς ἡμᾶς συνεῖναι,

πολλούς ποιήσεις εἰς πολλούς μερισθέντας˙

εἰ ἕνα φράσῃς, πῶς ὁ εἷς καί καθ᾿ ἕνα,

μᾶλλον δέ ὁ εἷς πῶς καί ἄνω καί κάτω,

μετά δέ πάντων πῶς ὁ αὐτός συνέσται;

Τό πᾶν ὁ πληρῶν πῶς ἐν ἐνί οἰκήσει,

ὁ ὤν ἐν ἑνί πῶς καί τό πᾶν πληρώσει;

Ἄκουε μυστήρια Θεοῦ ἀφράστου,

ἄφραστα, παράδοξα καί πάντῃ ξένα˙

ἔστι μέν Θεός ἀληθῶς, ὄντως ἔστι,

τοῦτο εὐσεβεῖς πάντες ὁμολογοῦσιν,

οὐδέν δέ ἐστιν, ὧν ἡμεῖς ὅλως ἴσμεν,

ἀλλ᾿ οὐδ᾿ ἐξ ὧν ἄγγελοι ἴσασιν ἔστι,

κἀν τούτῳ οὐδέν ὁ Θεός ἐστι, λέγω,

τῶν παντων οὐδέν ὡς τῶν ἁπάντων κτίστης,

ἀλλ᾿ ὑπέρ τό πᾶν. Τίς γάρ ἄν εἴποι

τί ἐστι Θεός, ἵνα καί Ἔστιν, εἴπῃ,

τόδε τυχόν ἤ τόδε; Ἀγνοῶ ὅλως

ὁποῖος, ὁπόσος, ποταπός ἤ πηλίκος˙

ὁ οὖν ἀγνοῶν ἐγώ Θεόν, ὁποῖος

μορφήν, εἶδός τε, τό μέγεθος, τό κάλλος,

πῶς ἑρμηνεύσω τάς αὐτοῦ ἐνεργείας,

πῶς μέν ὁρᾶται ἀόρατος ὤν πᾶσι,

πῶς δέ σύνεστι τῇ κτιστῇ πάσῃ φύσει,

πῶς ἐγκατοικεῖ ἐν πᾶσι τοῖς ἁγίοις,

(361) πῶς πληροῖ τό πᾶν καί οὐδαμοῦ πληροῦται,

πῶς ὑπέρ τό πᾶν καί πανταχοῦ ὑπάρχει,

ταῦτα γάρ οὐδείς ὅλως εἰπεῖν ἰσχύσει.

Ἀλλ᾿, ὦ ἀνθρώπων ὅν οὐδείς ὅλως εἶδεν,

ὦ παμβασιλεῦ, ὑπερεύσπλαγχνε μόνε,

εὐχαριστῶ σοι ἐξ ὅλης μου καρδίας,

ὅτι οὐ παρεῖδές με ἐν σκότει κάτω

κείμενον, ἀλλ᾿ ἥψω μου χειρί σου θείᾳ,

ἥν ἰδών ἐγώ ἀνέστην εὐθύς χαίρων˙

ἔλαμπε καί γάρ φαιδρότερον ἡλίου.

Ἔσπευσα κρατῆσαί γε ταύτην, ὁ τάλας,

καί ἠφαντώθη εὐθύς ἐξ ὀφθαλμῶν μου,

καί πάλιν ὅλος ἐγενόμην ἐν σκότει.

Ἔπεσα πρός τοὔδαφος πενθῶν καί κλαίων,

κυλινδούμενος καί στενάζων ἐμπόνως,

ποθῶν ἰδεῖν σου πάλιν τήν θείαν χεῖρα.

Ἥπλωσας αὐτήν, ὤφθη μοι τρανοτέρως

καί περιπλακείς κατεφίλησα ταύτην˙

ὤ χρηστότητος καί πολλῆς εὐσπλαγχνίας!

Χεῖρα δέδωκεν ἀσπάσαθαι ὁ κτίστης

τήν συνέχουσαν τά σύμπαντα τῷ σθένει˙

ὤ χαρίσματος, ὤ δωρεᾶς ἀφράστου!

Πάλιν τε ταύτην συνέστειλεν ὁ πλάστης

πάντως δοκιμάζων μου τήν προθυμίαν,

εἰ ποθῶ ταύτην καί τόν ταύτης δοτῆρα,

εἰ καταφρονῶ πάντων καί προτιμῶμαι

ταύτην καί μένω ἐν τῇ ταύτης ἀγάπῃ.

Ἔλιπον εὐθύς κόσμον καί τά τοῦ κόσμου,

ἔμυσα πάσας ὁμοῦ καί τάς αἰσθήσεις,

ὀφθαλμούς, ὦτα, ῥῖνα, στόμα καί χείλη,

(362) πᾶσιν ἔθανον συγγενέσι καί φίλοις,

ναί, ὡς ἀληθῶς ἔθανον τῇ θελήσει,

καί μόνην ἐζήτησα Θεοῦ τήν χεῖρα˙

ἰδοῦσα δ᾿ αὕτη οὕτως ποιοήσαντά με,

ἥψατο λάθρα, χειρός ἐκράτησέ μου

καί ὡδήγει με μέσον τοῦ σκότους ὄντα.

Ἠσθανόμην οὖν καί χαίρων ἠκολούθουν,

ἔτρεχον σφοδρῶς ἐν νυκτί καί ἡμέρᾳ,

εὐτόνως ἐβάδιζον σύν προθυμίᾳ,

βαδίζων δ᾿ αὖθις ἀκίνητος ὑπῆρχον

καί τότε μᾶλλον προέκοπτον τοῖς πρόσω,

ὤ μυστηρίων, ὤ ἄθλων, ὤ βραβείων!

Οὕτω τρέχοντα τοῦ σταδίου ἐν μέσῳ

πέφθακεν ἡ χείρ ἀπορρήτως ἐκείνη,

τοῦ ἐμοῦ πρεσβεύσαντος πατρός ἁγίου,

καί τῆς ταλαίνης ἥψατο κεφαλῆς μου

καί δέδωκέ μοι τόν στέφανον τῆς νίκης,

αὕτη δέ μᾶλλον στέφανος γέγονέ μοι,

καί ταύτην  βλέπων ἄφραστον εὐφροσύνην,

ἄφραστον χαράν, ἄφραστον θυμηδίαν

εἶχον – πῶς γάρ οὖ; - κόσμον ὅλον νικήσας

καί τόν τοῦ κόσμου ἄρχοντα καταισχύνας

ἀπό χειρός τε τοῦ Θεοῦ στέφος θεῖον,

μᾶλλον δέ αὐτήν τοῦ τῶν ὅλων Δεσπότου

λαβών – θαῦμα! - ἀντί στεφάνου χεῖρα,

ἤ ἐκλάμπουσα ἑωρᾶτο ἀΰλως,

ἀδιαλείπτως ἐμοί καί ἀνεσπέρως.

Αὔτη μοι μαζός προετείνετο ὥσπερ

καί θηλάζειν μοι γάλακτος ἀφθαρσίας

ὡς υἱῷ Θεοῦ πλουσίως ἐχορήγει,

ὤ γλυκύτητος, ὤ ἡδονῆς ἀφράστου!

Αὔτη καί ποτήριον πόματος θείου

(363) καί ἀθανάτου ῥείθρου ἐγένετό μοι.

Ἐξ οὗ μετασχών καί τροφῆς ἐνεπλήσθην

τῆς οὐρανίου, ἥνπερ ἄγγελοι μόνοι

τρέφονται καί ἄφθαρτοι διατηροῦνται,

φῶτα τοῦ πρώτου δεύτερα τῇ μεθέξει.

Οὕτω καί ἡμεῖς θείας καί ἀπορρήτου

φύσεως γεγόναμεν κοινωνοί πάντες,

τέκνα τοῦ Πατρός, ἀδελφοί τοῦ Χριστοῦ δέ,

Πνεύματι βαπτισθέντες τῷ Παναγίῳ˙

πάντως δ᾿ οὐ πάντες ἐπέγνωμεν τήν χάριν,

οὐ τήν ἔλλαμψιν, οὐ μέθεξιν, οὐδ᾿ ὅτι

οὕτως ἐγεννήθημεν, μόλις δέ τοῦτο

τῶν χιλίων εἷς εἴτε καί τῶν μυρίων

ἐν τῇ μυστικῇ ἐπέγνω θεωρίᾳ.

Οἱ δ᾿ ἄλλοι πάντες ἀμβλωθρίδια τέκνα

τόν γεννήσαντα ἑαυτούς ἀγνοῦντες˙

ὡς γάρ οἱ νεκροί ὕδατι βαπτισθέντες

εἴτε καί πυρί οὐκ αἰσθάνονται ὅλως,

οὕτως οὐδ᾿ οὖτοι νεκροί τῇ ἀπιστίᾳ

καί τῶν ἐντολῶν πέλοντες τῇ ἀργίᾳ

ἐλλιπεῖς οὐκ ἴσασιν, ὡς πεπόνθασι

τέρας φοβερόν, πίστιν πεπλανημένην,

δοκεῖν ἑαυτόν υἱόν τοῦ Θεοῦ εἶναι

καί μή γνωρίζειν τόν ἴδιον πατέρα.

Εἰ οὖν πίστει τοῦτον σύν γνωρίζειν λέγεις

καί πίστει υἱός Θεοῦ εἶναι νομίζεις,

ἔστω καί ἡ σάρκωσις τοῦ Θεοῦ πίστει,

καί μή ἔργῳ φῇς ἄνθρωπον γεγονέναι

μηδέ αἰσθητῶς αὐτόν ἀποτεχθῆναι.

Εἰ δέ γέγονεν υἱός ὄντως ἀνθρώπου,

υἱόν σε ποιεῖ τοῦ Θεοῦ πάντως ἔργῳ˙

(364) εἰ οὐ γέγονεν ἐν φαντασίᾳ σῶμα,

οὐδ᾿ ἡμεῖς πάντως ἐν ἐπινοίᾳ πνεῦμα,

ἀλλ᾿ ὡς ὑπῆρξε σάρξ ἀληθῶς ὁ Λόγος,

οὕτω καί ἡμᾶς μεταμορφοῖ ἀρρήτως

καί τέκνα ποιεῖ Θεοῦ ἐν ἀληθείᾳ.

Ἄτρεπτος θεότητι μείνας ὁ Λόγος

ἄνθρωπος ἐγένετο σαρκός προσλήψει,

ἄτρεπτον τόν ἄνθρωπον σαρκί ψυχῇ τε

τηρήσας πεποίηκεν θεόν με ὅλον,

προσέλαβέ μου τήν κατάκριτον σάρκα

καί θεότητα ὅλην ἐνέδυσέ με,

καί γάρ βαπτισθείς Χριστόν ἐνεδυσάμην

οὐχι αἰσθητῶς, νοητῶς δέ γε πάντως.

Καί πῶς οὐ θεός χάριτί τε καί θέσει,

αἰσθήσει καί γνώσει γε καί θεωρίᾳ,

ὁ τόν τοῦ Θεοῦ Υἱόν ἐνδεδυμένος;

Εἰ ἀγνοίᾳ γέγονεν ὁ Θεός Λόγος

ἄνθρωπος, κἀμέ ἐν ἀγνοίᾳ γενέσθαι

θεόν ὡς εἰκός ὑπονοεῖσθαι πρέπον.

Εἰ δ᾿ ἐν γνώσει, πράξει τε καί θεωρίᾳ

θεός ἄνθρωπος ἐχρημάτισεν ὅλος,

ὅλον με θεόν τῇ Θεοῦ κοοινωνίᾳ

ἐν αἰσθήσει καί γνώσει, οὐχί οὐσίᾳ, μετουσίᾳ δέ

γενέσθαι πάντως χρή φρονεῖν ὀρθοδόξως.

Ὥσπερ ἐγεννήθη γάρ Θεός ἀτρέπτως

ἄνθρωπος ἐν σώματι καί πᾶσιν ὤφθη,

οὕτως ἀφράστως, πνευματικῶς γεννᾷ με

καί ἄνθρωπον μένοντα θεόν ποιεῖ με˙

καί ὥσπερ ὁρώμενος σαρκί ἐκεῖνος

τό Θεός εἶναι ἠγνοεῖτο τοῖς ὄχλοις,

οὕτω καί ἡμεῖς, οἷον ἦμεν, τοῖς πᾶσιν

- θαῦμα! – βλεπόμενοι ἄνθρωποι πάντως

(365) τό, ὅπερ γεγόναμεν χάριτι θείᾳ,

οὐ πεφύκαμεν τοῖς πολλοῖς καθορᾶσθαι.

Μόνοις δ᾿ οἷς ὄμμα ψυχῆς κεκαθαρμένον

πρόσεστι, φαινόμεθα ὡς ἐν διόπτρᾳ,

τοῖς δ᾿ ἀκαθάρτοις ὁ Θεός, οὐδ᾿ ἡμεῖς γε

οὔθ᾿ ὁρώμεθα οὔθ᾿ ὅλως γεγενῆσθαι

τοιοῦτοί ποτε πιστεύομαθα πάντως.

Ἄπιστοι καί γάρ τῇ πίστει καί μόνῃ

προσεπερειδόμενοι χωρίς τῶν ἔργων˙

εἰ δ᾿ οὐκ ἄπιστοι, τέως νεκροί εἰς ἅπαν,

ὥσπερ ὁ θεῖος ἀπεφήνατο Παῦλος.

Μή ἀπιστήσῃς, ἐμοί δέ λέγε καί σοφῶς ἀποκρίνου.

Ποῖον ἐκ τούτων προτιμήσεις τῶν δύο˙

νεκράν γε πίστιν ἔργων ἐστερημένην

ἤ ἀπιστίαν τῆς πίστεως ἐν ἔργοις;

Πάντως ἐρεῖς μοι˙ Τίς τῶν ἔργων ἡ χάρις

πίστεως δίχα τῆς ὀρθῆς καί τελείας;

Κἀγω σοι πάλιν ἀντιφθέγξομαι˙ Τί δέ

ὄφελος τῆς πίστεως τῶν ἔργων δίχα;

Εἰ οὖν τά, ἅπερ προειρήκαμεν, γνῶναι

βούλει τε θεός κατά χάριν γενέσθαι,

οὐ λόγῳ, οὐ δοκήσει, οὐκ ἐπινοίᾳ,

οὐ μόνῃ πίστει ἐστερημένῃ ἔργου,

ἀλλά πείρᾳ, πράγματι καί θεωρίᾳ

νοερᾷ καί γνώσει τε μυστικωτάτῃ,

πρᾶξον ἅτινα ὁ Σωτήρ σοι προστάττει

- κἀκεῖνος ταῦτα διά σέ καθυπέστη-,

καί τότε ἴδοις φῶς λαμπρότατον φάναν,

ἀέρι ψυχῆς πάμπαν λελευκασμένῳ,

ἀΰλως τήν ἄϋλον σαφῶς οὐσίαν

ὅλην δι᾿ ὅλου ὄντως διϊκνουμένην,

ἐκ ταύτης δ᾿ ὅλον ὡς ἐν ὅλῳ τό σῶμα

(366) οὔσης καί αὐτῆς  ψυχῆς τῆς ἀσωμάτου,

καί λάμψει τό σῶμά σου ὡς ἡ ψυχή σου,

ἡ ψυχή δ᾿ αὖθις ὡς ἡ λάμψασα χάρις

ἔσεται ἀστράπτουσα, Θεός καθάπερ.

Εἰ δ᾿ ἀποκνήσεις μιμήσασθαι τοῦ κτίστου

τήν ταπείνωσιν, τά πάθη καί τάς ὕβρεις

καί ὑποστῆναι ταῦτα οὐ καταδέξῃ,

εἴτε νοερῶς, αἰσθητῶς δέ γε μᾶλλον,

ἐναπελείφθης - ὤ τῆς ἀβελτηρίας! –

ἐν ζόφῳ καί ταρτάρῳ τοῦ σοῦ σαρκίου,

ὅ φθορά ἐστι – τί γάρ ὑπάρχει ἄλλο,

εἰ μή θάνατος ἐν ἀθανάτῳ σκεύει; -

ἐγκεκλεισμένος μενοῦνγε εἰς αἰῶνας,

πάντων ἀγαθῶν τῶν ἐν φωτί κἀυτοῦ δέ

τοῦ φωτός στερισκόμενος. Οὔπω γάρ λέγω

τό γε καί πυρί βρυγμῷ τῶν ὀδόντων,

κλαυθμῷ τε καί σκώληκι παραδοθῆναι,

ἀλλ᾿ ὡς ἐν πίθῳ τῷ σώματι οἰκῆσαι

μετά τήν ἀνάστασιν, ὡς καί πρό τούτου,

καί μηδαμόθεν ἔξωθεν ἀποβλέπειν

μηδέ φῶς ἐντός εἰσδέχεσθαι παράπαν,

ἀλλ᾿ οὕτω κεῖσθαι τῶν ἐνταῦθα ἡδέων

πάντων στερισκόμενον καί τῶν μελλόντων,

καθώς προεῖπον. Λέγε οὖν ὁ ἀκούων,

ὁ λέγων˙ Οὐ βούλομαι τῆς βασιλείας

τῆς ἀκηράτου ἔνδον γενέσθαι

οὐδ᾿ ἀπολαύειν τῶν ἀγαθῶν ἐκείνων,

ἀλλ᾿ἔξω μόνον τῆς κολάσεως εἶναι

καί πεῖραν πυρός μή λαβεῖν με κἄν ὅλως.

Τί σοι ὄφελος γενομένῳ, ὡς εἶπον;

Ἀπόκρινέ μοι, σοφώτατε, καί λέγε!

(367) Ἆρα λογίσῃ τιμωρίαν ἑτέραν

εἶναι μείζονα ἤ γενέσθαι ὅλως;

Ἄπαγε, καί γάρ ὡς μόνος ἐν βασάνοις

τότε καί εἶναι καί κολάζεσθαι φήσεις.

Εἰ γάρ καί εἴποις πνευματικόν τό σῶμα

τότε ἀπολήψεσθαι, καί πῶς ὡς πίθῳ

ἐναποκλεισθήσεται ψυχή ἐν τούτῳ;

Ἄκουσον, διδάχθητι, πῶς ἔσται τοῦτο!

Ὥσπερ ὁ σπόρος σπείρεται κατά γένος

- σίτου σοι λέγω καί κριθῆς καί τῶν ἄλλων –

καί κατά γένος αὖθις ἀναβλαστάνει,

οὕτω καί τά σώματα τῶν γε θνῃσκόντων

πίπτουσιν εἰς γῆν, οἷα τύχωσιν εἶναι.

Αἱ οὖν ἐξ αὐτῶν ψυχαί διαζευχθεῖσαι

ἐν τῇ μελλούσῃ τῶν νεκρῶν ἀναστάσει,

τούτων ἑκάστη κατ᾿ ἀξίαν εὑρίσκει

τό κατάλυμα φωτός ἤ σκότους πλῆρες.

Αἰ μέν καθαραί καί φωτός μετασχοῦσαι

καί ἀνάψασαι τάς ἑαυτῶν λαμπάδας

ἔσονται πάντως ἐν φωτί ἀνεσπέρῳ˙

αἱ δ᾿ ἀκάθαρτοι καί τυφλά τῆς καρδίας

ἔχουσαι τά ὄμματα καί σκότους πλήρεις,

πῶς ἄρα θεάσονται φέγγος τό θεῖον;

Εἴπῃς οὐδαμῶς˙ τούτων οὖν, εἰπέ μοι,

τίς δεομένων μετά πότμον ἀκούσει

καί διανοίξει ὀφθαλμούς τούτων, οἴμοι,

τῶν ἑκουσίως βλέψαι μή βουληθέντων

μηδέ ἀνάψαι τήν ψυχικήν λαμπάδα;

Σκότος οὖν ἐκδέξεται ἀφεγγές τούτους.

Τά σώματα δέ, ὡς εἴπομεν, ἐπίσης

φθείρονται καί σήπονται καί τῶν ἁγίων,

(368) ἀλλ᾿ ἐγείρονται, οἷα ταῦτα ἐσπάρη,

σῖτος καθαρός, σῖτος ἡγιασμένος,

τοῦ Ἁγίου Πνεύμτος ἅγια σκεύη˙

ὡς ὑπάρξαντα καθαρώτατα πάνυ

ἐξεγείρονται αὖθις δεδοξασμένα,

λάμποντα, ἀστράπτοντα, ὡς φῶς τό θεῖον.

Τούτοις ἐνοικήσασαι ψυχαί ἁγίων

ὑπέρ γε τόν ἥλιον λάμψουσι τότε

καί γενήσονται ὅμοιοι τοῦ Δεσπότου,

οὗτινος ἐτήρησαν τούς θείους νόμους.

Τῶν δ᾿ ἁμαρτωλῶν ἐξανίστανται αὖθις,

οἷα καί αὐτά ἐν τῇ γῇ κατεσπάρη

βορβορώδη, δύσοσμα, σαπρίας πλήρη,

σκεύη βέβηλα, ζιζάνια κακίας,

πάνυ ζοφώδη ὡς τά τοῦ σκότους ἔργα

πράξαντα καί ὄργανα κακῶν παντοίων

χρηματίσαντα τοῦ πονηροῦ σπορέως˙

ἐξανίστανται δ᾿ ἀθάνατα καί ταῦτα

καί πνευματικά, πλήν ἐοικότα σκότει.

Τούτοις οὖν ψυχαί ἄθλιαι ἑνωθεῖσαι,

ζοφώδεις αὗται καί ἀκάθαρτοι οὖσαι,

ὅμοιοι γενήσονται τῷ διαβόλῳ

ὡς τά ἐκείνου μιμησάμεναι ἔργα

καί τάς ἐκείνου τηρήσασαι προστάξεις,

μεθ᾿ οὗ καί ταχθήσονται πυρί ἀσβέστῳ,

τῷ σκότει καί ταρτάρῳ παραπεμφθεῖσαι,

μᾶλλον δέ αὗται κατά ἀναλογίαν

καταχθήσονται τοῦ βάρους, κατ᾿ ἀξίαν

τῶν ἁμαρτιῶν, ὧν ἕκαστος βαστάζει

κἀκεῖ διάξει εἰς αἰῶνας αἰώνων.

(369) Οἱ δέ ἅγιοι, ὥσπερ εἴπομεν, πάλιν

τῶν ἀρετῶν ἕκαστος πτεροῖς ἀρθέντες

εἰς ἀπάντησιν καί οὗτοι τοῦ Δεσπότου

ἀναβήσονται, ἕκαστος κατ᾿ἀξίαν˙

ὡς ἑαυτόν τις προευτρέπισε πάντως

ἐγγύθεν ἤ πόρρωθεν ἔσται τοῦ κτίστου,

συνέσται τ᾿ αὐτῷ εἰς ἀπείρους αἰῶνας

σκιρτῶν καί τερπόμενος ἄληκτον τέρψιν,

ἀμήν.

ΝΑ’. Ὅτι τοῦ Πνεύματος λάμποντος ἐν ἡμῖν τοῦ Ἁγίου πάντα τά τῶν παθῶν φυγαδεύονται ὡς ὑπό τοῦ φωτός τό σκότος˙ συστέλλοντος δέ αὐτοῦ τάς ἀκτῖνας, ὑπό τούτων καί τῶν πονηρῶν βαλλόμεθα λογισμῶν.

ΝΑ’. Ὅτι τοῦ Πνεύματος λάμποντος ἐν ἡμῖν τοῦ Ἁγίου πάντα τά τῶν παθῶν φυγαδεύονται ὡς ὑπό τοῦ φωτός τό σκότος˙ συστέλλοντος δέ αὐτοῦ τάς ἀκτῖνας, ὑπό τούτων καί τῶν πονηρῶν βαλλόμεθα λογισμῶν.

Τό φῶς σου περιλάμπον με ζωογονεῖ, Χριστέ μου,

τό γάρ ὁρᾶν σε ζώωσις, ἀνάστασίς τε πέλει.

Τό πῶς εἰπεῖν οὐκ ἔχω σου φωτός τάς ἐνεργείας,

πλήν τοῦτο ἔργῳ ἔγνωκα καί γινώσκω, Θεέ μου,

ὅτι κἄν νόσῳ, Δέσποτα, κἄν θλίψεσι κἄν λύπαις

κἄν ἐν δεσμοῖς κάν ἐν λιμῷ κἄν φυλακῇ κρατῶμαι,

κἄν δεινοτέροις ἀλγεινοῖς συνέχωμαι, Χριστέ μου,

τό φῶς σου λάμψαν ἅπαντα ὡς σκότος ἀπελαύνει,

καί ἐν ἀνέσει καί φωτί καί φωτός ἀπολαύσει

αἴφνης ποιεῖ με γίνεσθαι τό Πνεῦμά σου τό Θεῖον.

Τάς θλίψεις ἔγνων ὡς καπνόν, τούς λογισμούς ὡς σκότος,

ὡς βέλη τε τούς πειρασμούς, τάς μερίμνας ὡς ζόφον,

ὡς δέ θηρία τά πάθη χρηματίζοντα, Λόγε,

ἐξ ὧν με ἠλευθέρωσας, ἐξ ὧν ἐρρύσω πάλαι,

κατά μικρόν ἐκλάμψας σου φῶς ἐν ἐμοί τό θεῖον,

καί νῦν ἐν μέσῳ τούτων ὄντα με, Χριστέ, Θεέ μου,

διαφυλάττεις ἄτρωτον, σκέπων με τῷ φωτί σου.

Ἐπεί δέ πταίω πάμπολλα, καθ᾿ ὥραν ἁμαρτάνων,

ἐπεί δέ κατεπαίρομαι, ἐπεί σε παροργίζω,

δέομαι τῆς εὐσπλάγχνου σου παιδεύσεως, Χριστέ μου,

ἥν καί σφοδρῶς αἰσθάνομαι ἐν ἐμοί γενομένην

τοῦ ἀπροσίτου, Δέσποτα, καί παμφαοῦς καί θείου

(371) ὑποχωρήσει ἀπ᾿ ἐμοῦ φωτός τοῦ σκέποντός με.

Ὡς γάρ ἡλίου δύναντος νύξ γίνεται καί σκότος

καί ἐξίασιν ἅπαντα πρός βρῶσιν τά θηρία,

οὕτως ἀποσκεπάζον με, ὦ Θεέ μου, τό φῶς σου,

εὐθύς τοῦ βίου σκότος με, θάλασσα λογισμῶν τε

περικαλύπτει καί παθῶν θηρία κατεσθίει,

καί βέλεσι τιτρώσκομαι τῶν λογισμῶν ἁπάντων.

Ἐπάν δέ πάλιν σπλαγχνισθῇς, ἐπάν κατελεήσῃς,

ἐπάν ἀπακροάσῃ τε τῶν γοερῶν μου θρήνων

καί στεναγμούς ἑνωτισθῇς καί δάκρυα προσδέξῃ

καί ἐπί τήν ταπείνωσιν ἐπιβλέψαι θελήσῃς

ἐμοῦ τοῦ ἁμαρτήσαντος ἀσύγγνωστα, Χριστέ μου,

ἀπό μακρόθεν ὡς ἀστήρ ἀνατέλλων ὁρᾶσαι,

πλατύνεσαι κατά μικρόν οὐκ αὐτός τοῦτο πάσχων

ἀλλά τόν νοῦν τοῦ δούλου σου διανοίγων τοῦ βλέπειν.

Μειζόνως ὥσπερ ἥλιος κατ᾿ ὀλίγον ὁρᾶσαι,

καί γάρ τοῦ σκότους φεύγοντος καί ἀφανιζομένου

ἔρχεσθαί σε λογίζομαι, τόν πανταχοῦ παρόντα˙

ὅτε δέ ὅλον, ὡς τό πρίν, περικυκλώσῃς, Σῶτερ,

ὅτε ὅλον σκεπάσῃς με, ὅλον με περιλάβῃς,

ἐλευθεροῦμαι τῶν κακῶν, λυτροῦμαι καί τοῦ σκότους

καί πειρασμῶν καί τῶν παθῶν καί λογισμῶν ἁπάντων,

πληροῦμαι γάρ χρηστότητος, πληροῦμαι εὐφροσύνης

καί καταπίμπλαμαι χαρᾶς, ἀφάτου θυμηδίας,

ὁρῶν φρικτά μυστήρια, ὁρῶν θαύματα ξένα,

ὁρῶν ἅ οὐ τεθέαται ὀφθαλμός οὐδέ βλέψαι

ἀνθρώπου ἐξισχύσειεν, ἀλλ᾿ οὐδέ οὖς ἀκοῦσαι,

ἐπί καρδίαν δέ βροτῶν οὐκ ἀνέβη οὐδ᾿ ὅλως,

καί καταπλήττομαι σφοδρῶς, ἐξίσταμαι ἐν τούτοις

καί πάντων τῶν ἐπί τῆς γῆς ὅλως ἀλλοτριοῦμαι

ἀκαταπαύστοις ἐν φωναῖς ἀνυμνῶν σε, Θεέ μου,

(372) κατανοῶν ἐν ἐμαυτῷ ἀλλοίωσιν τήν ξένην

καί τρόπον ἀντιλήψεως χειρός παντοδυνάμου,

πῶς λάμψει μόνου σου φωτός καί τῇ ἐπιφανείᾳ

πᾶσαν λύπην ἐδίωξας, ἐξήρπασας τοῦ κόσμου

καί ἑνωθείς μοι μυστικῶς εἰς οὐρανόν εὐθύς με

ἀποκατέστησας ἐκεῖ, ἔνθα οὐκ ἔστι λύπη,

οὐ στεναγμός, οὐ δάκρυον, οὐκ ὄφις δάκνων πτέρναν,

καί ἔδειξας ἀκάματον, ἀταλαίπωρον τρίβον

τήν ἐναντίαν, τήν στενήν, τήν δύσβατον ἀνθρώποις

ἤ, ἀληθέστερον εἰπεῖν, ἄβατον πᾶσιν οὖσαν.

Τίς γάρ ποτε ἐξίσχυσεν ἤ τίς ποτε ἰσχύσει

ἀνθρώπων εἰς τόν οὐρανόν ἐν σώματι γενέσθαι

ἤ καί χωρίς τοῦ σώματος, ποίοις πτεροῖς πετάσας;

Ἠλίας ἅρματι πυρός ἐπήρθη καί πρό τούτου

Ἐνώχ, ἀλλ᾿ οὐκ εἰς οὐρανούς, ἐν ἑτέρῳ δέ τόπῳ,

οὐχί αὐτός ἀφ᾿ ἑαυτόῦ, πλήν ὅμως μετετέθη.

Τί δέ πρός τά γινόμενα ἐν ἡμῖν εἰσί ταῦτα;

Πῶς ὅλως ἔσται σύγκρισις σκιᾶς καί ἀληθείας,

ἤ πνεύματος λειτουργικοῦ καί δουλικοῦ, εἰπέ μοι,

πρός πνεῦμα τό δεσποτικόν καί παντουργόν καί θεῖον,

τό στερεοῦν καί δυναμοῦν πᾶσαν κτιστήν οὐσίαν;

Τά μέν γάρ ἄλλα ποίημα, ποιητής δ᾿ αὐτό μόνον,

ὡς τοῦ Πατρός ἀχώριστον καί τοῦ Υἱοῦ ὡσαύτως.

Θεός τά τρία, εἷς Θεός ἡ Τριάς καί γάρ ἔστιν˙

αὕτη τό πᾶν οὐσίωσεν, ἔκτισεν αὕτη πάντα,

αὕτη τόν Λόγον καί Υἱόν τοῦ Πατρός ἐν τῷ κόσμῳ

κατά τήν σάρκα ἔκτισεν εἰς ἡμῶν σωτηρίαν,

ἀχώριστον τοῦ τε Πατρός καί τοῦ Πνεύματον ὄντα.

Σαρκοῦται δέ τοῦ Πνεύματος ὄντως τῇ ἐπελεύσει

(373) καί γίνεται ὅπερ οὐκ ἦν, ἄνθρωπος ὅμοιός μοι,

πλήν ἁμαρτίας καί πάσης ἐκτός γε ἀνομίας,

Θεός ὁμοῦ καί ἄνθρωπος ὁρώμενος τοῖς πᾶσιν,

ἔχων τό Πνεῦμα τό Θεῖον αὐτοῦ συνόν τῇ φύσει,

μεθ᾿ οὗ νεκρούς ἐζώωσε, τυφλῶν ἤνοιξε κόρας,

λεπρούς τε ἐκαθάρισε δαίμονας ἀπελάσας.

Οὗτος σταυρόν ὑπενεγκών καί θάνατον ὡσαύτως

ἐξαναστάς ἐν Πνεύματι ἀνελήφθη ἐν δόξῃ

καί τρίβον τήν εἰς οὐρανούς ἐνεκαίνισε πᾶσι

τοῖς εἰς αὐτόν πιστεύουσιν ἐν ἀδιστάκτῳ πίστει,

καί Πνεῦμα τό Πανάγιον ἐξέχεε πλουσίως

εἰς πάντας τούς δεικνύοντας τήν πίστιν ἐκ τῶν ἔργων

καί  νῦν ἀφθόνως τοῦτό γε ἐκχεῖ πρός τούς τοιούτους,

θεοποιεῖ τε δι᾿ αὐτοῦ, οἷς συναφθῇ ἀθρόον,

καί ἐξ ἀνθρώπων ἀλλοιοῖ τούτους ἀναλλοιώτως

καί τέκνα δείκνυσι Θεοῦ, ἀδελφούς τοῦ Σωτῆρος,

συγκληρονόμους μέν Χριστοῦ, Θεοῦ δέ κληρονόμους,

θεούς Θεῷ συνόντας γε Πνεύματι ἐν Ἁγίῳ,

δεσμίους μέν μόνῃ σαρκί, πνεύματι δ᾿ ἐλευθέρους,

συνανιόντας τῷ Χριστῷ εἰς οὐρανούς εὐκόλως,

ὅλον τε τό πολίτευμα κεκτημένους ἐκεῖσε

ἐν θεωρίᾳ τῶν καλῶν, ὧν ὀφθαλμοί οὐκ εἶδον.

Τί οὖν τό ἅρμα τοῦ πυρός, τό Ἠλίαν ἁρπάσαν,

τί ἡ Ἐνώχ μετάθεσις ὑπάρχουσι πρός ταῦτα;

Ἐγώ δοκῶ, ὡς θάλασσα τμηθεῖσα ῥάβδῳ πάλαι

καί μάννα ἐκ τοῦ οὐρανοῦ κατελθόν, τύπος μόνον

καί ἀληθείας σύμβολα ταῦτα πάντως ὑπῆρχον

- ἡ θάλασσα βαπτίσματος, τό μάννα τοῦ Σωτῆρος -,

(374) οὕτω κἀκεῖνα σύμβολα τούτων εἰσί καί τύπος,

ἀσύγκριτον ὑπεροχήν κεκτημένων καί δόξαν,

ὅσον κτιστοῦ τό ἄκτιστον ὑπερέχει τῇ φύσει.

Τό μάννα γάρ, ὅ λέγεται ἄρτος, τροφή ἀγγέλων,

ὅ ἔφαγον οἱ ἄνθρωποι ἐν τῇ ἐρήμῳ τότε,

ἐξέλιπεν, ἀπώλετο, ἀπέθανόν τε πάντες

καί ὅσοι τοῦτο ἔφαγον˙ ζωῆς γάρ οὐ μετεῖχεν.

Ἡ σάρξ δέ τοῦ Δεσπότου μου τεθεωμένη οὖσα,

ζωῆς μεστή τε πέλουσα πάντας ζωῆς μετόχους

τούς τρώγοντας ἀποτελεῖ καί ποιεῖ ἀθανάτους˙

διαβιβάζει τε αὐτούς οὐ πέλαγος θαλάσσης,

οὐδ᾿ ἐξ Αἰγύπτου μεθιστῶν πρός ἄλλην γῆν μετάγει

φθαρτούς καρπούς προφέρουσαν καί αὖθις τοῖς ἀνθρώποις,

ἀλλ᾿ οὐδέ τεσσαράκοντα ἐπί χρόνοις βαδίζειν

διακελεύεται ἡμᾶς ὁ λυτρωτής τοῦ κόσμου,

ἵνα καί καταλάβωμεν γῆν τῆς ἐπαγγελίας,

ἀλλ᾿ ἀδιστάκτῳ πίστει γε βαπτισθέντας ἀθρόον,

αἷματός τε καί τῆς αὐτοῦ σαρκός μεταλαβόντας

ἀπό θανάτου εἰς ζωήν, εἰς φῶς τε ἀπό σκότους,

ἀπό τῆς γῆς εἰς οὐρανούς ἀναφέρει εὐθέως.

Πρότερον ἀπεκδύσας με φθορᾶς καί τοῦ θανάτου

καί ὅλον ἐλευθερώσας με ἐν αἰσθήσει καί γνώσει,

- τό δέ πάντων φρικτότερον! – οὐρανόν καινόν ἔδειξέ με

καί ἐν ἐμοί κατῴκησεν ὁ τῶν ἁπάντων κτίστης,

οὗπερ οὐδείς τῶν πρόπαλαι ἁγίων ἠξιώθη.

Ἐλάλει γάρ γό πρότερον διά Πνεύματος Θείου

καί ἐνεργείᾳ τῇ αὐτοῦ τά θαύματα ἐποίει,

οὐσιωδῶς δέ οὐδαμῶς νινι Θεός ἡνώθη

πρό τοῦ γενέσθαι ἄνθρωπον τόν Χριστόν καί Θεόν μου.

(375) Λαβών γάρ σῶμα δέδωκεν αὐτοῦ Πνεῦμα τό Θεῖον,

οὐσιωδῶς ἑνοῦται δέ δι᾿ αὐτοῦ πιστοῖς πᾶσι

καί γίνεται ἀχώριστος ἡ ἕνωσις ἡ τούτων.

Φεῦ μοι! – στενάζω γάρ πικρῶς τήν τῶν ἀνθρώπων πλάνην -.

Πῶς οὐ πιστεύομεν Χριστῷ, πῶς οὐκ ἀκολουθοῦμεν,

πῶς οὐ ποθοῦμεν τήν ζωήν, πῶς τόν ἐκείνου πλοῦτον

τόν ἄσυλον, τόν ἄφθαρτον, τήν δόξαν τήν ἀγήρω

διαγωγῆς τῆς μετ᾿ αὐτοῦ, πῶς οὐκ ἐπιθυμοῦμεν;

Πῶς τοῖς φθαρτοῖς προσκείμενοι νομίζομεν σωθῆναι,

οἱ μή φιλοῦντες τόν Χριστόν πλεῖον τῶν ὁρωμένων

μηδέ ἐλπίζοντες αὐτῷ συνεῖναι μετά πότμον;

Ἀλλά ἀναισθητότεροί εἰσι ξύλων τε καί τῶν λίθων.

Ἀλλ᾿, ὦ Χριστέ μου, ῥῦσαί με τῆς τούτων ἀλογίας

καί σέ φιλεῖν ἐκδίδαξον, τήν ζωήν πιστῶν πάντων.

Σοί γάρ σύν τῷ Πατρί καί Πνεύματί σου Θείῳ

δόξα πρέπει καί αἴνεσις, τιμή προσκύνησίς τε

νῦν καί ἀεί ὡς βασιλεῖ εἰς αἰῶνας αἰώνων,

κα΄τῶν ἁπάντων ποιητῇ, Θεῷ τε καί Δεσπότῃ,

ἀμήν.

ΝΓ’. Κατά διάλεκτον Θεοῦ καί τοῦ πατρός τῶν λόγων ὁ λόγος˙ καί ὅπως ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐλλαμπόμενος ὁ θεῖος οὗτος πατήρ ὡμίλει Θεῷ καί ὑπ᾿ ἐκείνου ἐμυσταγωγεῖτο τά θεῖά τε καί ἀνθρώπινα.

ΝΓ’. Κατά διάλεκτον Θεοῦ καί τοῦ πατρός τῶν λόγων ὁ λόγος˙ καί ὅπως ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐλλαμπόμενος ὁ θεῖος οὗτος πατήρ ὡμίλει Θεῷ καί ὑπ᾿ ἐκείνου ἐμυσταγωγεῖτο τά θεῖά τε καί ἀνθρώπινα.

Ἴδε μου, Χριστέ, τήν θλῖψιν,

ἴδε μου τήν ἀθυμίαν,

ἴδε μου καί τήν πτωχείαν.

Ἴδε τήν ἀσθένειάν μου

καί οἰκτείρησόν με, Λόγε!

Λάμψον μοι καί νῦν ὡς πάλαι

καί καταύγασον ψυχήν μου˙

φώτισον τούς ὀφθαλμούς μου

τοῦ ὁρᾶν σε, φῶς τοῦ κόσμου,

τήν χαράν, τήν εὐφροσύνην,

τήν ζωήν τήν αἰωνίαν,

τήν τρυφήν τήν τῶν ἀγγέλων,

βασιλείαν οὐρανῶν τε

καί παράδεισόν σε ὄντα,

στέφανον τόν τῶν δικαίων

καί κριτήν καί βασιλέα.

Τί τό πρόσωπόν σου κρύπτεις;

Τί χωρίζῃ μου, Θεέ μου,

ὅς οὐ θέλεις χωρισθῆναι

(383) πώποτε τῶν σέ φιλούντων;

Τί με φεύγεις, τί με καίεις,

τί με τέμνεις καί συντρίβεις;

Οἶδας, ὅτι ἀγαπῶ σε

καί ἀπό ψυχῆς ζητῶ σε.

Ἀποκάλυψον, ὡς εἶπας,

καί ἐμφάνισον σαυτόν μοι.

Οἶδα γάρ ἀληθινόν σε,

ἔγνωκα ὡς ἀφευδής εἶ

καί φιλεῖς τούς σέ φιλοῦντας

καί προσομιλεῖς ὡς φίλοις

οὐ σκιᾷ οὐδέ ἐμφάσει,

οὐδ᾿ ὡς νοῦς νοΐ ἑτέρῳ,

ἀλλ᾿ ὡς λόγος ὤν ἀρχῆθεν,

ἐνυπόστατος ζωή τε,

ἐκ πατρός γεγεννημένος

καί αὐτῷ συνηνωμένος

καί συνόμιλος ἀφράστως.

Οὕτως οὕς αὐτός γεννήσεις

Πνεύματί σου τῷ Ἁγίῳ

καί υἱούς σου ἀποδείξεις,

μᾶλλον μέν οὖν ἀδελφούς σου

καί Θεοῦ υἱούς, Πατρός σου,

τούτοις καί συνομιλεῖς τε

καί αὐτούς ὁρῶν ὁρᾶσαι

ὑπ᾿ αὐτῶν ἐκείνων πάλιν.

Δεῖξον οὖν τήν εὐσπλαγχνίαν,

δεῖξον τήν φιλανθρωπίαν

καί τό ἔλεός σου, Σῶτερ,

(384) Ποίων ἄρα τῶν κτισμάτων;

Τῶν ἐνύλων καί ἀΰλων˙

ἔνυλα γάρ, ἅπερ βλέπεις,

ἄϋλοι δέ ἄγγελοί γε.

Μέσον τούτων οὖν, σοί λέγω,

ζῷον ἄνθρωπος, διπλοῦν δέ˙

ἐν αἰσθητοῖς μέν ἄϋλον,

ἐν ἀΰλοις αἰσθητόν δέ.

Τοῦτον οὖν ὡς αἰσθητόν μέν

κύριον τῶν ὁρωμένων

καί δεσπότην εἰργασάμην,

δοῦλα ὡς ὁρατά πάντα

αὐτῷ μόνῳ ὑποτάξας,

ὅπως βλέπῃ μου τά ἔργα

καί δοξάζῃ με τόν κτίστην˙

ὡς δέ λογικόν τε ὄντα

καί νοερῶς καθορῶντα,

δέδωκα αὐτόν ὁρᾶν με

καί ἐκ τούτου τῶν ἀγγέλων

ἐν ἀξίᾳ καθεστᾶναι.

Βλέπε, σύνες, τί σοι εἶπον˙

ἄνθρωπος διπλοῦς ὑπάρχων

ἔβλεπε τοῖς αἰσθητοῖς μέν

ὀφθαλμοῖς τά κτίσματά μου,

τοῖς νοεροῖς δέ πρόσωπον

ἔβλεπεν ἐμοῦ τοῦ κτίστου,

ἐθεώρει μου τήν δόξαν

καί ὡμίλει μοι καθ᾿ ὥραν.

Ὅτε δέ τήν ἐντολήν μου

παραβάς ἀπό τοῦ ξύλου

ἔφαγεν, ἀπετυφλώθη

καί ἐγένετο ἐν σκότει

(387) τοῦ θανάτου, καθώς εἶπον,

ὅπερ λέγεται κρυβῆναι˙

τοῦτο γάρ ἐκεῖνος τότε

ὑπενόησεν ἀφρόνως.

Ποῦ γάρ εἶχέ με κρυβῆναι

ἤ ἐν ποίῳ τόπῳ, λέγε;

Σύ δέ νῦν λογίζῃ χεῖρον,

ἀφρονέστερον ἐκείνου,

ὅτι κρύπτομαι μή θέλων

ὁραθῆναί σοι εἰς ἅπαν.

Εἰ γάρ μή ὁρᾶσθαι θέλω,

τί καί ἐν σαρκί ἐφάνην;

Τί δέ καί κατῆλθον ὅλως;

Τί δέ καί ὡράθην πᾶσι;

Μή ἀγνόει μου τάς πράξεις,

μηδέ τάς οἰκονομίας˙

ὁ Ἀδάμ τυφλωθείς πρῶτον

ἐλεγχθείς καί διδαχθείς τε

ὑπ᾿ἐμοῦ μετανοῆσαι

οὐκ ἠθέλησεν, ἀλλ᾿ ὅλως

ἀταπείνωτος εὑρέθη,

εἶπε δέ μᾶλλον˙ Ἡ γυνή

ἥμαρτεν, ἥν δέδωκάς μοι,

ὡσανεί τῆς ἁμαρτίας

αἴτιόν με ἀποφήνας.

Ὁμοίως πάλιν ἡ γυνή

ᾐτιάσατο τόν ὄφιν,

καί οὐδείς ἡμαρτηκέναι

ὡμολόγησεν οὐδ᾿ ὅλως.

Διά τοῦτο ἐξεβλήθη

τῆς τρυφῆς τοῦ παραδείσου

(388) καί ἔμεινεν ἐν αἰσθητοῖς

μόνοις μετά τῶν ἀλόγων,

ἄλογος ἐκ λογικῶν τε

γεγονώς καί ἔνυλός γε,

χωρισθείς ἐκ τῶν ἀΰλων.

Θαῦμα ξένον˙ ὥσπερ σῶμα,

γέγονεν ὀμμάτων δίχα

ἡ ψυχή ἐκτυφλωθεῖσα

καί Θεόν μή καθορῶσα.

Σῶμα μέν, εἰ τυφλωθείη,

ὑπό τῆς ψυχῆς κινεῖται˙

ἡ ψυχή δέ τυφλωθεῖσα

ποίαν κίνησιν εὑρήσει;

Ζῆν δέ πῶς ὅλως ἰσχύσει;

Οὐδαμῶς, ἀλλά θανεῖται

θάνατον εἰς τόν αἰῶνα,

ὅπερ ἔπαθον, ὡς εἶπον,

οἱ πρωτόπλαστοι ἀνοίᾳ

καί κατῆλθον εἰς τόν ᾅδην

καί εἰς φθοράν κατήχθησαν, οὕσπερ κατελεήσας

ἄνωθεν ἐγώ κατῆλθον˙

ἀόρατος ὤν πάντῃ

πάχους καί σαρκός μετέσον

καί ψυχήν ἀνελαβόμην,

Θεός ὤν ἀναλλοιώτως

ἐγενόμην σάρξ, ὁ Λόγος.

Ἐκ σαρκός ἀρχήν λαβών δέ

ἄνθρωπος ὡράθην πᾶσιν.

Διά τί οὖν ὅλως τοῦτο

ἠνεσχόμην τοῦ ποιῆσαι;

Ὅτι ἐπί τούτῳ πάντως

ἔκτισα, καθώς καί εἶπον,

(389) τόν Ἀδάμ τοῦ καθορᾶν με.

Ἐπειδή δέ ἐτυφλώθη,

ἐξ ἐκείνου τε οἱ πάντες

τούτου ἀπόγονοι ἅμα,

οὐχ ὑπέφερον, αὐτός μέν

εἶναι ἐν τῇ θείᾳ δόξῃ,

παρορᾶν δέ τυφλωθέντας

τῇ τοῦ ὄφεως ἀπάτῃ,

οὕσπερ ἔκτισα χερσί μου.

Ἀλλά ὅμοιος ἀνθρώποις

ἐγενόμην κατά πάντα,

αἰσθητός τοῖς αἰσθητοῖς γε,

καί ἡνώθην τούτοις θέλων.

Βλέπεις, πόσον πόθον ἔχω

τοῦ ὁρᾶσθαι παρ᾿ ἀνθρώπων,

ὡς καί ἄνθρωπος γενέσθαι

θελῆσαι καί ὁραθῆναι.

Πῶς οὖν εἶπας κρύπτεσθαί με

ἀπό σοῦ καί μή ὁρᾶσθαι;

Ὄντως λάμπω, ἀλλ᾿ οὐ βλέπεις.

Πρόσεχε τῷ μυστηρίῳ˙

ἔβλεπε θεότητός μου

δόξαν ὁ Ἀδάμ καί ἔζη,

παραβάς δ᾿ ἀπετυφλώθη

καί εὐθύς ἀπενεκρώθη

μή θελήσας μεταγνῶναι,

μηδ᾿ εἰπών˙ Ἡμάρτηκά σοι.

Διά τοῦτο οὖν ἐνδίκως

ἀποστρέφειν κατεκρίθη

εἰς τήν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθη˙

ὕστερον δέ τοῦτο πάντως

ὡς ἀπόφασις ἐδόθη

(390) καί τοῖς πᾶσιν ἐλογίσθη

ἄφυκτος ὡς τιμωρία.

Ἀλλ᾿ οὐκ ἔστι τιμωρία,

μᾶλλον δέ εὐεργεσία.

Οὐ γάρ εἴασα συνεῖναι

τό φθαρτόν σύν τῷ ἀφθάρτῳ.

Χεῖρον ἦν γάρ τοῦ λυθῆναι

τό δεδέσθαι αἰωνίως

καί ἀθάνατον ὑπάρχειν

τό κακόν ἐν ἀμφοτέροις.

ἡ ψυχή γάρ ἐκπεσοῦσα

τῆς ζωῆς γε τῆς ἐνταῦθα,

πάλιν τε, εἴπερ τό σῶμα

τό φθειρόμενον ὑπῆρχε

φέρουσα συνηνωμένον,

πῶς οὐκ ἦν θανάτου χεῖρον,

χωρισμοῦ ψυχῆς, σοί λέγω;

Δύο οὖν εἰσι θάνατοι,

σώματός τε καί ψυχῆς.

Ὁ θανών ψυχῇ, εἰπέ μοι,

καί φθαρτόν ἐκ τούτου σῶμα

περιφέρων ἡνωμένον,

κατ᾿ ὀλίγον τε γηράσκον

καί λυόμενον καί ῥέον,

εἰ μή ἔμελλε λυθῆναι

τούτου τε καί χωρισθῆναι

ἡ ψυχή, ἀλλ᾿ αἰωνίως

ἦν συνδεδεμένη τούτῳ,

πῶς οὐ χείρων πάσης ἄλλης

τιμωρίας τῆς ἐν ᾅδη

αὕτη ἡ ζωή ὑπῆρχε;

Βλέπε μοι τούς ὑπό νόσου

(391) ἱερᾶς κατεχομένους,

πῶς αἱ σάρκες αἱ ἐκείνων

φθείρονται καί δαπανῶνται,

πῶς χειρῶν, ποδῶν τε δίχα

καί ὀμμάτων καί χειλέων

καί ῥινῶν εἰσι καί ὤτων,

πῶς ἀκίνητοι εἰς ἅπαν,

πῶς καί ἄλαλοι κωφοί τε

ταῖς φωναῖς ταῖς ἀλαλήτοις

τόν Θεόν ἐπικαλοῦνται

ταύτης τῆς σαρκός λυθῆναι.

Εἰ γάρ οὕτως εἰς αἰῶνας,

ἵνα πάλιν εἴπω, εἶναι

ἐκληρώσατο, οὐ χεῖρον

τοῦ θανεῖν τό ζῆν ὑπῆρξε;

Οὕτως οὖν εὐεργεσία

γέγονεν ἡ τιμωρία,

μᾶλλον δέ οὐ τιμωρία,

ἀλλ᾿ οἰκονομία θεία.

Ὁ γάρ θάνατος ἀνθρώπων

θάνατος πραγμάτων πέλει˙

θάνατος φροντίδων λύσις,

θάνατος ἐλευθερία

νόσων καί παθῶν παντοίων,

θάνατος ἁμαρτημάτων

ἐκκοπή καί ἀδικίας,

θάνατος ἀπαλλαγή τε

τῶν κακῶν τοῦ βίου πάντων,

τοῖς βιώσασι καλῶς δέ

πρόξενος χαρᾶς ἀλήκτου

καί τρυφῆς τῆς ἀϊδίου

καί φωτός τοῦ ἀνεσπέρου.

Ὅμως πρό τοῦ χωρισθῆναι

ἐκ τοῦ σώματος, σοί λέγω,

(392) βλέπε τάς εὐεργεσίας,

βλέπε τάς οἰκονομίας,

μάνθανε τάς δωρεάς μου.

Ἐφανέρωσα τῷ κόσμῳ

ἐμαυτόν καί τόν Πατέρα

καί ἐξέχεα πλουσίως

τό Πανάγιόν μου Πνεῦμα

ἐπί πᾶσαν ὄντως σάρκα,

καί τό ὄνομά μου πᾶσιν

ἀπεκάλυψα ἀνθρώποις,

καί τοῖς ἔργοις, ὅτι κτίστης

καί δημιουργός ὑπάρχω,

ἔδειξα καί νῦν δεικνύω

πάντα, ἅ ποιῆσαι ἔδει,

ἀμήν.